Niçin Testi Yaptıracaksınız?
Çölyak hastalığı olup olmadığını ve glutensiz diyetin etkililiğini değerlendirmeye yardımcı olmak için bu testten geçilir.
Ne zaman istenir?
Çölyak hastalığı, beslenme bozukluğu ve/veya besin emilim bozukluğu belirtileri (diyare, karın ağrısı, halsizlik, bitkinlik ve eklem ağrısı) olan kişiler için çölyak hastalığı testleri istenir. Kansızlık(anemi), kemik erimesi (osteoporoz), kısırlık (infertilite) veya nöbetgibi belirtiler varsa gluten açısından araştırılmalıdır. Hasta bir müddetten beri glutensiz diyet almaktayken bir veya birden fazla sayıda antikor testi istenebilir. Böylece antikor düzeylerinin düşmüş, diyetin yakınmaları giderdiği ve bağırsağın içini örten katmandaki hasarın düzeldiği doğrulanmış olur. Hastada yakınmalar geçmemişse diyete uyumu kontrol etmek, doktor ve hastanın diyetteki gizli gluten kaynaklarını veya geçmeyen yakınmaların nedenlerini araştırmalarına yardımcı olmak için çölyak hastalığı testleri istenebilir. Yakın akrabası çölyak hastası olan ve belirti vermeyen hastalar test edilebilir. Ancak şimdilerde toplum genelini tarama testi olarak çölyak hastalığı testlerinin yapılması önerilmemektedir.
Ne Zaman Testi Yaptıracaksınız?
Kronik diyare, karın ağrısı, kansızlık ve kilo kaybı gibi çölyak hastalığını düşündüren bulgular varlığında, bebek devamlı huzursuz olduğunda, veya normal hızda gelişmediğinde, bir aile üyesinde çölyak hastalığı varsa ve çölyak hastalığı tedavisini izlemek için bu testten geçilir.
Ne test edilmektedir?
Çölyak hastalığı testleri çölyak hastalığı ve glutene duyarlı az sayıda başka hastalığa tanı koymaya yardımcı olmak için geliştirilmiş bir test grubudur. Bu testler buğday, çavdar ve arpada (gluten ve gliyadin) bulunan diyetsel proteinlere karşı oluşan uygun olmayan bağışıklama yanıtının bir bölümü olarak vücudun ürettiği otoantikorları belirlemektedir. Eskiden çölyak hastalığı tanısı koymanın tek yöntemi ince bağırsakların doku biyopsisinin incelenmesinden ibaretti. Bu mikroskopik değerlendirmenin hâlâ altın standart olduğu düşünülmekte ve çölyak hastalığı tanısını doğrulama amacıyla kullanılmaktadır. Çölyak hastalığını taramak için kan testlerinin varlığı gerekli biyopsilerin sayısını azaltmıştır. Mevcut otoantikor kan testleri:
- Doku Transglutaminaz Antikoru (tTG), IgA: Doku transglutaminazı belli bazı proteinlerin çapraz bağlantılarından sorumlu bir enzimdir. Bu otoantikorun adında “doku” sözcüğü olmasına rağmen otoantikor kanda bulunduğu için doku değil kan testidir. Az sayıda laboratuvar IgGanti-tTg testi yapmaktadır..
- Anti-Gliyadin Antikorları (AGA), IgG ve IgA: Gliyadin buğdayda bulunan bir gluten proteininin (çavdar, arpa ve yulaf da benzer proteinler içermektedir) bir bölümünü oluşturmaktadır.AGA, gliyadin bileşenine karşı oluşan bir otoantikordur.
Diğer iki test nadiren kullanılmaktadır:
- Anti-Endomiziyal Antikorlar (EMA), IgA: Endomisyum tek tek kas liflerinin üzerini örten ince bağ dokusu katmanıdır. Bağırsakların iç boşluğunu döşeyen katmana süregelen hasara reaksiyon olarak anti-endomysial antikorlar gelişmektedir. Bu testte tTg’nin belirlendiği saptanmıştır.Aktif çölyak hastalığı olan hastaların hemen hemen % 100’ü ve herpetiform dermatit (deride kaşıntılı, yanıcı, kabarcıklı deri döküntülerine dnon başka bir glutene duyarlı hastalık) olanların ise % 70’inde anti-EMA, IgA antikorları saptanacaktır. Bu test anti-tTg testine göre uygulanması ve doğru yorumlanması daha zor bir testttir.
- Anti-Retikülin Antikorlar (ARA), IgA: Anti-ARA diğer otoantikorlar kadar özgül ve duyarlı değildir. Çölyak hastalığı olanların yaklaşık % 60’ı ve herpetiform dermatiti olanların % 25’inde bu otoantikorlar bulunmaktadır.
Çölyak hastalığına ilişkin kan testlernin her biri kanda belli bir otoantikorun miktarını ölçmektedir. Her bir test için hem IgG (immünoglobülin G) hem de IgA (immünoglobülin A) antikorları ölçülebilmesine rağmen az sayıda laboratuvar gliyadin testi dışında başka IgG testleri de uygulamaktadır. IgG ve IgA algılanmış tehdide cevaben bağışıklık sisteminin oluşturduğu beş antikor protein sınıfının iki kategorisini temsil etmektedir.
Genellikle IgA antikoru çölyak hastalığı için daha spesifik bir test (İgA bağırsaklar içinde yapılan antikor türüdür) olup hemen hemen her zaman bu test ölçülmektedir. IgA testinin tamamlayıcısı olarak ve/veya IgA yetmezliği olan hastada IgG testleri istenebilir. Çölyak hastalığı olgularının yaklaşık % 2’sinde bu testler istenmekle birlikte bazı yalancı negatif test sonuçlarına yol açabilmektedir.
Nasıl kullanılır?
Çölyak hastalığı testleri öncelik olarak çölyak hastalığı tanısını koymaya yardımcı olmak için kullanılır. Genellikle kansızlık ve karın ağrısı gibi çölyak hastalığını düşündüren bulguları olan hastalarda istenmektedir..
Bazen yakın akrabaları çölyak hastalığı olan kişiler (bu hastaların yaklaşık % 10’unda çölyak hastalığı gelişecektir) ve/veya başka otoimmün hastalıkları olanlarda belirti vermeyen çölyak hastalığını taramak için çölyak testleri istenir.
Hastalığın şiddet derecesi, hastanın beslenme bozukluğu, besin emilim bozukluğunun yaygınlığını ve diğer organların tutulumunu belirlemeye yardımcı olan diğer testler aşağıdakileri içerebilir:
Kansızlığı araştırmak için tam kan sayımı (TKS)
- İltihaplanmayı değerlendirmek için eritrosit sedimantasyon hızı (ESR)
- Elektrolit, protein ve kalsiyum düzeylerini belirlemek, böbrek ve karaciğerin durumunu doğrulamak için kapsamlı metabolik panel (KMP)
- Vitamin eksikliklerini ölçmek için D, E ve B12 vitamini
- Besin emilim bozukluğunu değerlendirmede yardımcı olmak için dışkı yağı tayini
Çölyak hastalığı olanlar laktoz tahammülsüzlüğü de geçirebildiğinden çölyak testleri diğer tahammülsüzlük ve alerji testiyle birlikte uygulanmalıdır. Glutenden fakir diyete uyumu izlemek ve tedavi etkinliğini değerlendirmeye yardımcı olmak için çölyak hastalığı tanısı konmuş hastalardan anti-tTG, AGA, ve/veya EMA testleri istenebilmektedir. Diyetten glutenli besinler çıkartıldığında antikor düzeylerinin düşmesi gerekir.