Cushing sendromu anormal derecede yüksek kortizol düzeylerinin neden olduğu birbulgular ve belirtilergrubudur. Kortizol vücudun fiziksel ve duygusal strese tepki göstermesine, kan basıncını düzenlemesine ve yiyecekleri metabolize etmesine yardımcı olan steroid yapısında bir hormondur. Kortizol salgılanması normalde gün boyunca değişir. Sabahları (saat 8’de) en yüksek, gece yarısı en düşük düzeydedir. Gün aşırı nöbet tutan ve gün boyunca farklı zamanlarda uyuyan kişilerde bu düzen değişmektedir. Cushing sendromu olan kişilerde sıklıkla bu düzen bozulmaktadır.
Kortizol böbrek üstü bezlerinin dış katmanı olan kabuk kısmında (korteks) üretilmektedir. Böbrek üstü bezleri her bir böbreğin tepesinde yerleşik üçgenimsi organlardır. Bu organlar, dokular üzerine etki eden ve vücut içinde sistemlerin düzenlenmesine yardımcı olan bir salgı bezleri ağı olan hormonal (endokrin) sistemin bir bölümünü oluştururlar. Böbrek üstü bezi kabuğu steroid hormonlar, kortizol, aldosteron ve böbrek üstü bezi androjenlerini- başlıca dehidroepiandrosteronu (DHEA)- üretir.
Kortizol üretimi bir geribildirim sistemi yoluyla kontrol edilir. Kortizol düzeyleri düştüğünde beynin alt bölümünde yerleşikhipotalamus bezi kortikotropin salıcı hormonu (CRH) üretir. Bu hormon adrenokortikotropin hormon (ACTH) üretimi için beyinde daha aşağıya yerleşik hipofiz bezini uyarır. ACTH ise kortizol üretimi ve salımı için böbrek üstü bezlerini uyarır. Kortizol düzeyleri yüksek ise, CRH ve ACTH’nın üretimi azalır.
Cushing sendromu çeşitli durumlara bağlı olarak ortaya çıkabilir:
- Ekzojen (dışarıdan verilen) kortikosteroidlerin alımı, örneğin Astımbenzeri hastalıkları tedavi etmek için iltihap giderici (antiinflamatuvar) ilaçların verilmesi. Kortikosteroid tedavisi en sık görülen Cushing sendromu nedenidir.
- Cushing hastalığı da denilen ve ACTH salgılayan bir hipofiz tümörü oldukça seyrek görülmekte olup en büyük sıklıkla böbrek üstü bezlerinin aşırı kortizol üretimine (endojenkortizol) neden olmaktadır.
- Bir böbrek üstü bezi tümörü veya böbrek üstü bezi büyümesine (hiperplazisine) bağlı olarak böbrek üstü bezinin aşırı miktarlarda kortizol salgılaması
- Vücudun başka bir bölgesinde ACTH üreten bir tümör (ektopik ACTH üretimi).
Cushing sendromu herkesi etkilemekle birlikte en büyük sıklıkla 20-50 yaş arası erişkinlerde görülmektedir. Erkeklere göre kadınlarda daha sık görülür. Nadiren hastada, hipofiz ve böbrek üstü bezi tümörleri gibi hormonal sistem tümörlerinin gelişme riskinin arttığı MEN-1 (Çoklu Hormonal Tümörler Tip 1) hastalığı gibi kalıtsal bir gen değişimi ( mutasyonu) mevcut olabilir.
Cushing sendromunun belirti ve bulguları değişmekle birlikte sıklıkla ince kollara ve bacaklara sahip şişman gövde, büyük yuvarlak bir yüz (ay yüzü), ense ve omuzda aşırı yağlanma, kolayca moraran ve yavaş iyileşen ince nazik deri gibi belirtileri içerir. Hastaların karınları, baldırları, ve kalçalarında deri çatlaklarına benzer pembemsi çizgiler, kas zayıflığı, dayanma gücünde azalma, kemik erimesi (osteoporoz), yüksek kan basıncı ve kan şekeri ve baş ağrıları mevcut olabilir. Cushing sendromlu çocuklar aşırı derecede şişman olma, yavaş gelişme eğilimi gösterir ve hatta kısa boylu kalabilirler. Kadınların yüzlerinde, göğüslerinde aşırı kıllanma ve adet düzensizlikleri saptanabilir.